Nükleik Asitler

Bu yazımızda daha önceki yazımızda bahsettiğimiz canlıların yapısında bulunan temel organik bileşiklerden olan nükleik asitleri inceleyeceğiz.

• Yapılarında; karbon, hidrojen, oksijen, azot ve fosfor atomları bulunur.
• Hücredeki tüm yaşamsal olaylar bu moleküllerin kontrolünde gerçekleşir.
• DNA ve RNA olmak üzere iki gruba ayrılır.
• Nükleik asitlerin en küçük yapı birimine nükleotid denir.

NÜKLEOTİDİN YAPISI:

• Nükleotid; azotlu organik baz, pentoz şeker ve fosforik asitten oluşur.

a. Azotlu Organik Baz:

• Pürin ve primidin olmak üzere iki gruba ayrılır.
• Pürin: Molekül yapısı çift halkalıdır. Adenin ve guanin bazları bu gruba girer.
• Primidin: Molekül yapısı tek halkalıdır. Sitozin, timin ve urasil bazları bu gruba girer.

b.Pentoz Şeker:

• Yapısında 5 karbon atomu bulunur.
• Riboz ve deoksiriboz olarak ikiye ayrılır.
• Riboz RNA’nın yapısına katılır.
• Deoksiriboz DNA’nın yapısına katılır.

c. Fosforik Asit ( Fosfat):

• İnorganik yapılıdır.
• Canlılar tarafından sentezlenemez. Dışarıdan hazır olarak alınır.

NÜKLEOTİD SENTEZİ:

• Baz ve şeker bağlanarak nükleozit molekülü oluşur.
• Baz ile şeker arasında glikozit bağı kurulur.
• Daha sonra nükleozide fosfat bağlanarak nükleotid sentezlenir.
• Şeker ile fosfat arasında ester bağı kurulur.
• Nükleotid sayısı= Azotlu baz sayısı= Pentoz şeker sayısı= Fosfat sayısı
• Deoksiriboz şekeri taşıyorsa deoksiribonükleotid, riboz şekeri taşıyorsa ribonükleotid olarak adlandırılır.
• Tüm canlılarda 8 çeşit nükleotid bulunur.

NÜKLEİK ASİT SENTEZİ:

• Nükleotidler fosfodiester bağlarıyla bağlanarak nükleik asitleri oluşturur.
• Fosfodiester bağı birinci nükleotidin şeker grubu ile ikinci nükleotidin fosfat grubu arasında bulunur.

DNA VE RNA

1) DNA (DEOKSİRİBONÜKLEİK ASİT)

• Sarmal (helix) yapıdadır.
• Çift zincirlidir.
• İki zincir arasında hidrojen bağı bulunur.                                      
• Kendini eşleyebilir.
• Deoksiriboz şeker taşır.
•  Adenin, Guanin, Sitozin ve Timin nükleotidlerini taşır.
• Adeninin karşısında Timin, Guaninin karşısında sitozin nükleotidi bulunur.
• Adenin sayısı = Timin sayısı, Guanin sayısı = Sitozin sayısı
• Adenin ile timin arasında ikili hidrojen bağı bulunur.
• Guanin ile sitozin arasında üçlü hidrojen bağı bulunur.

Adenin+ Guanin = Sitozin + Timin ( Pürin toplamı= primidin toplamı)

DNA’nın Görevleri:

• Hücreyi yönetir.
• Kalıtsal karakterleri taşır.
• Kalıtsal karakterlerin yavru bireylere aktarılmasını sağlar.
• Protein sentezi için şifre verir.
• RNA’ları sentezler.
• Hücre bölünmesini kontrol eder.

RNA ( RİBONÜKLEİK ASİT)

• Tek zincirlidir.
• Riboz şeker taşır.
• Adenin, Guanin, Sitozin ve Urasil nükleotidlerini taşır.
• Kendini eşleyemez.
• DNA tarafından sentezlenir.
• Tüm RNA’lar tekrar tekrar kullanılabilir.
• RNA’lar RNA polimeraz enzimi kontrolünde DNA üzerinde sentezlenir.
• Mesajcı RNA, Taşıyıcı RNA ve Ribozomal RNA olmak üzere 3 gruba ayrılır.

a. Mesajcı RNA( m RNA):

• Protein sentezi için gerekli olan DNA şifresini ribozoma götürür.
• Hücredeki RNA’ların %5’ini oluşturur.
• Düz zincir şeklindedir. Hidrojen bağı taşımaz.

b. Taşıyıcı RNA( t RNA):

• Protein sentezi için gerekli olan aminoasitleri ribozoma taşır.
• Hücredeki RNA’ların %15’ini oluşturur.
• Yonca şeklinde katlanmıştır.
• Hidrojen bağı taşır.

c. Ribozomal RNA( r RNA):

• Ribozomun yapısına katılır.
• Hücredeki RNA’ların %80’ini oluşturur.
• Çok sayıda katlanmalar yapar.
• Hidrojen bağı taşır.

CANLILARIN KULLANDIĞI ENERJİ = ATP

• Adenin ile riboz şekeri arasında glikozit bağı bulunur.
• Riboz şekeri ile fosfat arasında ester bağı bulunur.
• Fosfat molekülleri arasında da yüksek miktarda enerji depolayan fosfat bağları bulunur.
• Bu bağlar parçalandığında açığa çıkan enerji yaşamsal olaylarda kullanılır.
• ATP’nin yapısında bulunan glikozit ve ester bağları enerji vermez.

Fosforilasyon ve Defosforilasyon:

• Canlıların ATP sentezlemesine fosforilasyon denir. Böylece ATP molekülünde enerji depolanmış olur.
• Enerji gerektiren tepkimelerde ATP molekülünün parçalanmasına defosforilasyon denir.

ATP’nin Kullanıldığı Olaylar:

• Kasların kasılması
• Tüm sentez olayları
• Hücre bölünmeleri
• Hücresel solunum
• Sinirsel iletim
• Aktif taşıma
• Endositoz
• Ekzositoz