İş

Günlük hayatta iş kavramını oldukça sık kullanırız. Yarın işe gideceğim, bugün çok işim var vb. ancak günlük hayattaki iş ile fizik terimi olarak iş çok farklı bir kavramdır. Günlük hayatta iş olarak kabul edilen birçok durum fizikte iş olarak kabul edilmez. Örneğin kitap okumak, yemek yapmak günlük hayatta iş olarak ifade edilse de fizikte bunlar iş olarak kabul edilmemektedir. Fizik terimi olarak bir durumun iş kabul edilebilmesi için cisme etki eden kuvvetin cisme kuvvet doğrultusunda yer değiştirtmesi gerekmektedir. Örneğin yolda kalan bir arabayı iterek arabayı bir miktar ileri götürdüğümüzde iş yapmış oluruz. Bir cisme kuvvet uygulamamıza rağmen cisme yer değiştirtmiyorsak iş yapmış olmayız. Örneğin sabit bir duvara kuvvet uyguladığımızda duvar hareket etmediği için fiziksel olarak iş yapmış olmayız. Bir başka durum ise cisme kuvvet uygulayıp hareket doğrultusunda değil de başak doğrultuda hareket ettirirsek yine iş yapmış olmayız. Örneğin sırtında çanta taşıyan bir çocuğun çantaya uyguladığı kuvvet ile hareket doğrultusu aynı yönde değildir bu yüzden çanta taşıyan çocuk fiziksel anlamda iş yapmış sayılmaz.

(Kitap okuyan kişi ve duvarı itip hareket ettiremeyen kişi fiziksel anlamda iş yapmaz.)

(Tuğlayı yerden yukarı kaldıran işçi ile halteri kaldıran sporcu fiziksel anlamda iş yapmıştır.)

İş kavramı fizikte W ile gösterilir. Skaler bir büyüklük olan işin SI birim sisteminde birimi Joule (N.m) dir. İşin fiziksel karşılığının formülü şu şekildedir;

Sürtünmesiz bir yüzeyde fiziksel anlamda iş olması için iki şart vardır cisme hareket yönünde bir kuvvet uygulamak ve cisme yer değiştirtmek.

Not: Sürtünmesiz yüzeylerde yapılan işte cismin kütlesinin önemi yoktur.           m kütleli bir cisme F kuvveti ile x kadar yol aldırdığımızda yapılan iş W= F.x kadarsa 2m kütleli cisme de F kuvveti x kadar yol aldırırsa bu durumda da yapına iş yine W=F.x kadar olur.

Not:Sürtünmesiz yüzeylerde hareket doğrultusunda olmayan kuvvetin yapılan işe katkısı yoktur.

Sürtünme Kuvvetinin Yaptığı İş

Sürtünmeli bir yüzeyde sürtünme kuvveti hareket yönüne zıt yönde etki eden bir kuvvet olduğunu daha önceki yazımızda söylemiştik. Sürtünme harekete ters yönde olduğu için sürtünme kuvvetinin yaptığı iş negatif yönde olmaktadır.

Net Kuvvetin Yaptığı İş

Bir cisme birden fazla kuvvet etki ettiğinde yapılan net işi bulmak için kuvvetlerin bileşkesi alınır.