CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞİKLER

Canlıların yapısında bulunan temel bileşikler inorganik bileşikler ve organik bileşikler olmak üzere iki grupta incelenir.  İnorganik bileşikler; su, mineral, asit, baz ve tuzlardır. Organik bileşikler ise; karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, nükleik asitler, enzimler ve hormonlardır.  Biz bu yazımızda inorganik bileşikleri inceleyeceğiz.

İNORGANİK BİLEŞİKLER

Genel olarak yapılarında C, H ve O atomlarından en az biri bulunmaz. Canlının sentezleyemediği, dışarıdan hazır aldığı maddeler inorganik bileşiklerdir. Canlıların yapısında bulunan inorganik bileşikler; su, mineral, asit, baz ve tuzdur.

1) Su:

• İyi bir çözücüdür.
• Pek çok maddenin organizmaya alınmasını sağlar.
• Fotosentezde kullanılır.
• Enzim aktivatörüdür.
• Metabolik atıkların seyreltilerek vücuttan atılmasını sağlar.
• İnsan vücudunun yaklaşık %65’i sudur.
• Çeşitli maddelerin vücutta bir yerden başka bir yere iletimini sağlar.

2) Asit, Baz ve Tuzlar:

a. Asit:

• Suda çözündüğünde  H+ iyonu veren bileşiklerdir.
• Tatları ekşidir.
• Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir.
• pH değerleri 0-7 arasında bulunur.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

b. Baz:

• Suda çözündüğünde  (OH-) iyonu veren bileşiklerdir.
• Tatları acıdır.
• Kayganlık hissi verirler.
• Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler.
• pHdeğerleri 7-14 arasında bulunur.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

c. Tuzlar:

• Asit ve bazların kimyasal tepkimesi sonucunda oluşan bileşiklerdir.
• HCl + NaOH  ——> NaCl + H₂O
• Nötr bileşiklerdir.
• Minerallerin pek çoğu vücuda tuzlar halinde alınır.

3) Mineraller:

• Doğada ve canlı vücudunda bulunuş formları genellikle tuz halinde olduğu için madensel tuzlar da denir.
• Vücutta sentezlenmez, dışarıdan hazır olarak alınır.
• Kemik ve dişlerin yapısına katılır.
• Vücut sıvılarının ve kanın osmotik basıncını ayarlar.
• Vitamin, hormon ve enzimlerin yapısına katılır.
• Kas kasılmasını ve sinir impluslarının iletimini sağlar.

a. Demir:

• Hemoglobinin yapısına katılır.
• Karaciğer, dalak ve kemik iliğinde bol bulunur.
• Eksikliğinde kansızlık (anemi) görülür.

b. Fosfor:

• Nükleik asitler, ATP ve hücre zarının yapısına katılır.
•  Kemik ve diş oluşumunda görev alır.
• Eksikliğinde kemik ve diş gelişiminde problemler görülür. Fazlalığı kemiklerde kalsiyumun azalmasına neden olur.

c. Kalsiyum:

• Vücutta en bol bulunan mineraldir.
• Kemik ve dişlerin yapısına katılır.
• Kas kasılmasında ve kanın pıhtılaşmasında görevlidir.
• Eksikliğinde çocuklarda Raşitizm, yetişkinlerde Osteomalazi hastalığı görülür.

d. Sodyum, Klor ve Potasyum:

• Vücudun osmotik basıncını düzenlerler.
• Sinir impluslarının iletimi için gereklidirler.

e. Flor:

• Dişlerin yapısına katılır.

Eksikliğinde dişlerin çürümesine, fazla alınması dişlerin sararmasına yol açar.